نوعی برنامه خودآموز که به طور انفرادی به وسيله دانش­ آموزان مورد استفاده قرار مي گيرد و در آن هر فرد با سرعت متناسب با توانايی خودش به يادگيری می پردازد. آموزش برنامه­ ای يا يادگيری برنامه­ ای نام دارد. (سيف1388)

در بيان ديگر آموزش برنامه‌ای روشی آموزشی انفرادی است که مواد آموزشی را به واحدهایی کوچک تقسیم کرده و به صورت تدریجی و در گام‌های تنظیم‌ شده‌ای به دانش‌آموزان ارائه می‌کند. دانش‌آموزان با سرعتی که خود انتخاب می‌کنند این مطالب را گام به گام مطالعه کرده، و پس از تکمیل هر مرحله جهت آزمایش فهم آنها، و قبل از ورود به گام بعد، به یک یا چند سؤال امتحانی پاسخ می‌ دهند. آن‌ها بلافاصله پس از دادن پاسخ صحیح سؤال را مشاهده کرده یا اطلاعات اضافه‌تری در مورد آن سؤال را دریافت می‌کنند.

موضوع يادگيری يا مطالب آموزشی به بخش­‌های کوچکی  تقسيم مي­شود و يادگيرنده هر بار مقدار اندکی از آنچه را که قرار است ياد بگيرد دريافت می کند و به تدريج از يک مرحله به مرحله بعدي پيش مي­ رود. در اصطلاح آموزش برنامه­ ای به اين مراحل يا گام­‌ها قاب آموزشی می­ گويند.

چرا کلاس برنامه ای عادلانه تر از کلاس سنتی خواهد بود؟

کلاس سنتی، مانند اتوبوس همه دانش آموزان را در مسیر یادگیری بصورت یکجا منتقل می نماید. یعنی بدون توجه به تفاوت فردی یادگیرندگان، با همه یکسان برخورد کرده و طرح آموزشی یکسانی را برای همه ایشان در نظر گرفته است. ولی آیا اتوبان یادگیری باید برای همه یکسان باشد؟

آیا نیازهای همه دانش آموزان یکسان هست؟

آیا همه دانش آموزان باید به یک میزان از منابع آموزشی را یاد بگیرند؟

آیا همه دانش آموزان به زمان یکسانی برای یادگیری نیازمند می باشند؟

آیا همه دانش آموزان به میزان تمرین یکسانی برای یادگیری نیازمند می باشند؟

در این اتوبوس دانش آموزانی که سرعت یادگیری بیشتری دارند باید منتظر دانش آموزان دیگر بمانند و از دستیابی به اطلاعات سطح بالاتری که توانایی یادگیری آنرا دارند، محروم حواهند شد. درصورتی که در روش آموزش برنامه ای، سرعت بالای یادگیری این دانش آموزان باعث می شود که اطلاعات سطح بالاتری را دریافت نمایند.

متاسفانه در اتوبوس کلاس سنتی مسافران مظلوم دیگری هم هستند. ایشان دانش آموزانی هستند که سرعت یادگیری کمتری نسبت به بقیه دارند و نیازمند تمرین بیشتر و همراهی بیشتر دبیر محترم می باشند. درصورتی که در روش آموزش برنامه ای، دبیر فرصت بیشتری برای همراهی با این دانش آموزان داشته و اجازه می دهد از تمرینات بیشتری برای یادگیری خود استفاده کنند.

در کلاس سنتی هدف معلم آموزش خواهد بود. اما در روش آموزش برنامه ای هدف یادگیری دانش آموز خواهد بود. در اینصورت همه برنامه های و امکانات در راستای یادگیری هر چه بهتر دانش آموزان صرف خواهد شد و تغییر سبک آموزش اهمیت بسیار کمتری در مقابل این هدف خواهد داشت. به عبارت دیگر وظیفه معلم ارائه دروس بصورت توده ای نیست. بلکه معلم باید بر روند یادگیری تک تک دانش آموزان نظارت کافی را داشته و در این مسیر ایشان را همراهی نماید.

در روش آموزش برنامه ای دانش آموزان باید مراحل آموزشی را یک به یک بگذرانند. پایان یافتن هر مرحله و انتقال به مرحله بعد نوعی گیمیفیکیشن(Gamification) خواهد بود.

گیمیفیکیشن(Gamification) یا بازی وار سازی در آموزش، تلفیق آموزش با یادگیری می باشد. بازی همواره برای دانش آموزان جذاب خواهد بود. همراه کردن آموزش با بازی، باعث افزایش جذابیت آن خواهد شد.

البته از آنجایی که فعالیت های دانش آموزان در دستگاه ها(Device) متفاوت انجام می گردد، لذا دانش آموزان اطلاعی از یکدیگر نخواهند داشت و کمتر دچار رقابت های منفی خواهند شد.

پژوهش های مختلف نشان می دهد درصورتی که در زمان دریافت پاسخ نادرست، پاسخ صحیح به دانش آموز ارائه گردد، برای مراحل بعدی تعداد پاسخ های غلط وی کاهش خواهد یافت. در آزمون های سنتی این روند مدت ها پس از زمان برگزاری آزمون انجام خواهد شد. ولی در اجرای روند آموزش برنامه ای، یادگیرنده زمانی که پاسخی را به اشتباه ارائه می دهد، در همان لحظه پاسخ صحیح و راه حل آن برای وی ارائه می گردد.

پیشرفت های علمی بشر چنان سرعت گرفته که دیگر فقط مدرسه پاسخگوی نیازهای نیست. در بسیاری از موارد لازم است که فرد خود بدنیال محتوای آموزشی مورد نیاز خود رفته و آنرا بدست آورد. این ویژگی درست برخلاف گذشته است که افراد برای یادگیری حتما بدنبال یافتن استاد و کلاسی حضوری بودند. قطعا ساده به اطلاعات در فضای آنلاین(برخط) باعث این تفاوت شده است.

در روش آموزش برنامه ای دانش آموز یاد می گیرد که خود مستقل تر از قبل اطلاعات و آموزش های لازم را بدست آورده و درصورت نیاز برای حل مشکل خود به آموزش دهنده(معلم، استاد و ...) مراجعه نماید.

با این ویژگی فرد می تواند در مهارت های مختلف خود را ارتقاء داده و در رقابت با دیگران سرعت بیشتری داشته باشد.

یکی از معضلات کلاس سنتی عدم اطلاع دبیر از وضعیت یادگیری دانش آموزان است. دلایل زیادی مانند درون گرایی، خجالت از مقایسه شدن، ترس از معلم و ... مانع از ارائه گزارش واقعی از میزان دریافت آموزشی دانش آموز به معلم می باشد. تنها شاید در اولین آزمون، این گزارش دقیق به معلم خواهد رسید که قطعا به زمان بسیار زیادی برای جبران نیاز خواهد داشت.

اما در روش آمورش برنامه ای، معلم در لحظه و با دقیق ترین جزییات روند آموزشی هر دانش آموز را رصد کرده و در همان ابتدای کار می تواند به رفع مشکلات آموزشی وی اقدام نماید.

در کلاس سنتی آموزش تنها با سخنرانی دبیر (و یا در بهنترین حالت با از تصویر و فیلم) انجام می پذیرد.

اما در روش آموزش برنامه ای، بدلیل ابزار رسانه ای، امکان استفاده از قالب های مختلف رسانه ای جدیدتر مانند بازی، صدا و ... برای هر فرد هم فراهم می باشد.

قالب های تعاملی یاInteractive  (ویدیو، بازی و ...) از مهمترین این موارد می باشد که اثر آموزشی بسیاری داشته است.

سبک زندگی دانش آموزان از قبل و بعد از شرایط آموزش کرونایی بسیار وابسته به رسانه های آنلاین بود. رسانه های آنلاین جزوی از زندگی نسل های آینده بشر خواهند بود و بهترین راهکار برای مقابله با مضرات این سبک زندگی آموزش می باشد. در راستای روش آموزش برنامه ای، مدرسه می تواند برنامه های مرتبط با آموزش تربیت رسانه ای را اجرا نماید.

بدیهی است مدرسه به عنوان نهاد مهم آموزشی باید جای خالی والدین(بدلیل عدم آگاهی و تجربه کافی در این نوع از تربیت) را تکمیل نماید. در غیراینصورت معمولا نهاد جایگزینی برای تربیت رسانه ای وجود نخواهد داشت.